Cicero, De Offic.
I, 25, 85.

CAPITULUM XXVII.

De Magnificentia.

1

Magnificentiæ officia sunt partim pacata, partim bellica. In pacatis duo præcepta Platonis tenenda sunt prælatis: unum ut utilitatem civium sic tueantur, ut quæcunque agunt ad eam referant, obliti commodorum suorum: alterum ut totum corpus civitatis curent, ne, dum partem aliquam tuentur, reliquas deserant. Qui enim partim consulunt partim deserunt perniciosissimam in civitatem in

Cicero, De Offic. ducunt seditionem. Caveant etiam contentionem. Dicit

1, 25, 87.

Ibid. I, 11, 35.
Ibid. I, 21, 73.

etiam Plato, similiter facere eos, qui inter se contenderent, uter potius civitatem administraret, ut si nautæ certarent, quis eorum potissimum gubernaret.

In bellicis autem officiis illud primum est, ea intentione suscipere bella, ut sine injuria in pace vivatur.

ratio belli celerem affert victoriam.

3

Secundum officium est, prius quam aggrediare, adhibere diligentem præparationem. Longa namque præpaHic autem præparatus in quatuor rebus cernitur, scilicet in clientibus+, Terent., Eunuch. municipiis, sumptu et armis. Omnia autem prius experiri quam armis certare sapientem decet; et melius est tibi prospicere quam adversarium ulcisci accepta injuria.

IV, 7, 19.

Ibid. IV, 6, 24.

Cicero, De Offic.
I, 21, 73.

Horat., Carm. III, 16, 9-11.

Ibid. v. 15-16.

5

Tertium officium, ne temere desperes propter ignaviam aut nimis confidas propter cupiditatem. In pericula enim ducit amor habendi immoderatus, juxta illud:

Aurum per medios ire satellites

Et perrumpere amat saxa potentius 6
Ictu fulmineo.

Munera ...

Sævos illaqueant duces.

Quartum officium est plus turpitudinem, quam mortem

horrere, plus ad honestatem, quam ad salutem vel alia

Cic., De Off. I, 24, commoda spectare; non tamen rumores saluti præponere.

84, (Ennius).

1) B2: unitatem. 2) A: aggredi; B2: egrediare. 3) BB2: apparatus. 4) BB: clientelis. 5) BB CDF; A: verbis quam. 6) A: potius igne vel ictu, cf. CD.

Quintum officium est copias suas crebris laboribus exercere. Verum enim est quod in poeta legitur:

Variam semper dant otia mentem.

Lucan., Phars. IV, 704.

Sextum officium est, postquam ad bellandum ventum est, hortando bonam indolem erigere, modo laudibus animos afficere, modo admonitionibus desidiam 1 discutere. Septimum officium est in concursu ad primos im- Seneca, De Benefic. petus occurrere, inclinatis opem ferre, labentes fulcire. Octavum officium est parta victoria conservare eos, qui non crudeles, non immanes fuere.

2

3

Nonum vero, fœdera et promissa hostibus servare; non enim iis acquiescendum est, qui dicunt:

Dolus, an virtus, quis in hoste requirat?

4

Indicat hoc Regulus, qui captus a Pœnis, quum de captivis commutandis Romam missus esset, juravit se rediturum: primum ut venit, captivos reddendos nos censuit; deinde quum retineretur ab amicis, ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere.

VI, 31, 6.

Cicero, De Offic.
I, 11, 35.

Virg., Aen. II, 390.

Cicero, De Offic.
I, 13, 39.

CAPITULUM XXVIII.

De Falsa Opinione Rerum Bellicarum.

I, 22, 74.

Sed quum plerique arbitrentur, res bellicas majores Cicero, De Offic. esse quam urbanas, minuenda est hæc opinio. Multi enim bella quæsierunt per gloriæ cupiditatem. Vere autem si Ibid. I, 22, 74 & 76. volumus judicare, parvi 5 sunt arma foris, si non est con

6

silium domi. De talibus audi historiographum dicentem:

Omnes homines, qui sese student præstare ceteris anima- Sallust., Catil. c. I. libus, summa ope niti decet, ne vitam suam silentio transeant, veluti pecora, [quæ natura prona et ventri obedientia finxit]; sed omnis nostra vis in animo et corpore sita est; ast animi imperio, corporis servitio magis utimur.

1) A: desideria. 2) A: peracta. 3) BB2CD; A. om. 4) B: ubi. 5) CDF; ABB2: parva. 6) AB2: poetam. 7) CD; ABB2 om.

I, 23, 79.

Sallust,. Catil c. I. Rectius enim videtur ingeniis, quam virium opibus1
Cicero, De Offic. gloriam quærere.
Omnino enim illud honestum, quod
animo excelso quærimus, animi efficitur non corporis viri-
Exercendum tamen est corpus, ut obedire consilio

§ 1,

bus.

et rationi possit.

CAPITULUM XXIX.

De Constantia.

Constantiæ vero officium est in utraque fortuna gra

Cic., DeOff.1, 26, 90. vitatem retinere. Præclara est enim in omni vita eadem Seneca., Epist. II frons et idem vultus. Nam argumentnm bene compositæ mentis est posse consistere et secum morari"; unde præcepit poeta dicens :

Horat., Carm. II, 3, 1-4.

Ibid. II, 10, 21-24.

Horat., Sermon. II, 7,6-8.

Juvenal.. Sat.
XIII, 236-240.

Aequam memento rebus in arduis

Servare mentem, non secus in bonis
Ab insolenti temperatam

Lætitia.

Rebus angustis animosus atque

Fortis appare sapienter idem.

Contrahes vento nimium secundo
Turgida vela.

Hæc quidem est lex constantiæ, ut nec in malis persistamus, nec in bonis simus vagi. Est enim etiam in malis constantia, sed quæ virtus non est.

Pars hominum vitiis gaudet constanter, et urget
Propositum; pars multa natat, modo recta capessens,
Interdum pravis obnoxia.

Mobilis et varia est ferme natura malorum,

Quum scelus admittunt, superest constantia: quid fas
Atque nefas, tandem incipiunt sentire peractis
Criminibus; tamen ad mores natura recurrit
Damnatos, fixa et mutari nescia; nam quis

1) AB: operibus, 2) B2CD; AB: honestum est.

morari.

3) B: com

Peccandi finem posuit sibi? quando recepit
Ejectum semel attrita de fronte ruborem?

Quisnam hominum est, quem tu contentum videris uno
Flagitio?

Juvenal., Sat.
XIII, 241-244.

Huic virtuti contraponitur inconstantia, quæ est motus animi circa diversas occupationes; in quo vitio adeo absque intermissione laborant quidam, ut hæc dicatur eorum constantia, scilicet esse instabiles. Sunt enim qui in rebus Cicero, De Offic. contrariis parum sibi constent: voluptatem severissime contemnant, in dolore sint molliores; gloriam negligant, frangantur infamia. Hoc vitium tangit poeta quum dicit:

Quid; mea dum pugnat sententia mecum,
Quod petiit, spernit; repetit quod nuper omisit;
Diruit, ædificat, mutat quadrata rotundis.
Romæ Tibur amem, ventosus Tibure Romam.

In culpa est animus, qui se non effugit unquam.
Cœlum, non animum mutant, qui trans mare currunt.

Quo teneam vultus mutantem Protea nodo1?

Ex hoc vitio oritur, quod nemo sua sorte

Contentus vivat, laudet diversa sequentes.

Unde idem poeta:

Optat ephippia bos piger, optat arare caballus.
Quam scit uterque, libens, censebo, exerceat artem.

I, 21, 71.

Horat., Epist. I, 1, 97-98.

Ibid. I, 1, 100.

Ibid. 1, 8, 12.

Ibid. I, 14, 13.

Ibid. I, 11, 27.

Ibid. I, 1, 90.

Hor., Serm. I, 1, 3.

Hor., Epist. I, 14, 43-44.

1) A: Quo teneam modo [B2: nodo] mutantem prothea vultum [B2: vultus]. 2) AB2: latior.

Lucan., Phars. IX, 403-404.

Hor., Carm. I, 24, 19-20.

Hæc virtus injuriarum est remedium, nam

... levius fit patientia

Quidquid corrigere est nefas.

L. II.

Boeth., De Consol. Sicut econtra impatientia sortem exacerbabis, quam mutare non possis.

Ter.,Phorm. 1,2,88.

Ibid. v. 27 - 28.

Quod fors fert, feremus æquo animo.

Insania est enim, adversus stimulum ut calcitres; quia P. Syri Mim. 136. asperum medicum intemperans æger facit. Nulla est res tam facilis, quin difficilis sit1, quam invitus facias.

Ter., Heautontim.
IV, 4 (6), 1.

Cicero, De Invent.

II, 54, 164.

CAPITULUM XXXI.

De Temperantia.

Temperantia est dominium rationis in libidinem et

Id., De Off. 1, 27, 93. alios motus importunos. Hæc quidem virtus est totius

Horat., Epist. I, 2, 54-57.

Ibid. v. 59-60.

Ibid. v. 62-63.

vitæ ornatus, omnium perturbationum sedatio. Hanc vir-
tutem suadet poeta dicens:

Sincerum est nisi vas quodcunque infundis acescit.
Sperne voluptates! Nocet empta dolore voluptas.
Semper avarus eget; certum voto pete finem!
Invidus alterius macrescit rebus opimis.

Qui non moderabitur iræ
Infectum volet esse, dolor quod suaserit et mens.
Ira furor brevis est; animum rege! qui nisi paret,
Imperat; hunc frenis, hunc tu compesce catenis.

Hujus virtutis partes sunt quæ in fœdis motibus dominantur. Hæ autem sunt modestia, verecundia, abstinentia, honestas, moderantia, parcitas, sobrietas, pudicitia.

1) B: fiat. 2) C: enmaigrit; A: mercessit; BB2: marcescit. 3) B: quæ fœdis moribus damnantur.